Wiosna nadeszła, a razem z nią – Wielkanoc … i kilka dni wolnych od szkoły!
Wielki Tydzień największego katolickiego święta – Zmartwychwstania Pańskiego – rozpoczyna Niedziela Palmowa.
Z tym dniem wiązały się dawniej najrozmaitsze obyczaje. Mężczyźni na znak pokory bili się gałązkami wierzby, zaś dzieci, odświętnie ubrane, niosły do kościoła drewnianą figurkę Chrystusa na osiołku. W Krakowie z kościoła św. Wojciecha do kościoła Mariackiego szła procesja, którą niegdyś prowadzili rajcowie miejscy.
W Wielki Czwartek milkły w kościołach dzwony, a zastępowały je prastare klekotki; zapalano także „grumadki” – drzewa na rozstajnych drogach – aby dać możliwość ogrzania się marznącym na lodzie nieboszczykom. Wieczorem zastawiano dla nich oraz dla Uboża – ducha domowego – ucztę.
W Wielki Piątek słuchano najdłuższego kazania pasyjnego, zasypiając nieraz na posadzce kościelnej. Kaznodzieje, aby temu zapobiec, nieraz używali drastycznych środków w celu rozbudzenia ciekawości śpiących wiernych, np. przerażali ich widokiem procesji złożonej z biczujących się ludzi.
W Wielką Sobotę święcono wodę, używaną do czarów, milkły także klekotki.
Odwiedziwszy obrzędowe groby w kościołach przygotowywano się do uroczystej procesji niedzielnej, połączonej ze święceniem bab i kołaczów, szołdr i jaj. Pstre pisanki z walatą (tłuczeniem jaj o wygraną) bawiły dzieci. Baranek pieczony (na Rusi ulepiony z masła) stał na stole. Młodzież zaś, śpiewając pieśni wielkanocne, obchodziła domy, zbierając datki.
Dopełnieniem obrzędów wielkanocnych był dyngus.
Czy wiesz, że:
- Wielkanoc wywodzi się z żydowskiej Paschy i jest świętem ruchomym – co roku przypada w inny dzień marca lub kwietnia.
- Pisanki, czyli kolorowe wielkanocne jajka, uchodzą za symbol życia i istnienia. Jajko u chrześcijan jest symbolem zmartwychwstania. Stare obrazy przedstawiają Chrystusa, który z chorągwią w ręce powstaje z grobu w kształcie jaja.
- Wielkanocne misteria to najstarsze, religijne utwory teatralne, powstałe jeszcze w średniowieczu.
Rozwinęły się z łacińskiego dialogu śpiewanego pomiędzy aniołami, a trzema Mariami przy grobie Chrystusa. Od początku X w wystawiano je po kościołach, najpierw w wersji łacińskiej, później także w językach narodowych (Francja – XII w, Niemcy -XIII w). Z polskich dochowała się drukowana „Historia o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskiem”, napisana około roku 1570 przez ks. Mikołaja z Wielkowieska. - Wielkanoc wyparła u chrześcijan wiele pogańskich świąt wiosennych, część jednak tamtych zwyczajów zachowała się u ludu do dnia dzisiejszego, tym łatwiej, że Kościół celem nawracania pogan przejął wiele z tych obyczajów, nadając im symbolikę chrześcijańską.
- Gaik (maik, nowe lato) to wiosenny, ludowy obyczaj. We wtorek po Wielkiej Nocy, albo też na początku maja, młodzież ozdabia zieloną gałąź choiny wstążkami i obchodzi z nią wszystkie chaty we wsi, śpiewając pieśń gaikową i życząc wszystkim „nowego lata”.
- Rękawka to tradycyjna zabawa krakowska. Według niektórych jest pamiątką stypy, urządzonej po usypaniu mogiły Krakusowi, na którą ludność nosiła podobno ziemię rękawami. We wtorek po Wielkiej Nocy po południu młodzież krakowska gromadzi się na Krzemionkach, koło mogiły Krakusa, i stamtąd rzuca tłumowi ubogich, zebranemu u podnóża kopca, bułki, pierniki i resztki święconego. Zwyczaj ten, niestety, zanika.
- Wyspa Wielkanocna, Rapanui Waihu, to chilijska wyspa położona ok. 3500 km na zachód od wybrzeży Ameryki Południowej, pod 27°10′ szerokości południowej i 109°26′ długości zachodniej. Ma 180 km2 i około 2800* mieszkańców, Polinezyjczyków. Stanowią oni szczupłą pozostałość licznego i stojącego na wysokim stopniu kultury ludu. Wyspa, pochodzenia wulkanicznego, jest górzysta (do 601 m), a nie posiada żadnej rzeki i roślinność jest bardzo uboga. Wyspa została odkryta w dzień Wielkiej Nocy roku 1722 przez Roggeveena; znajdowała się kolejno w rękach hiszpańskich, francuskich (jako kolonia kama), a od 1888 należy do Chile. Słynie
z około 600 posągów kamiennych (wysokość 1-15 m); za ich twórców uważa się polinezyjskich żeglarzy z V w p.n.e.